Türkiye'de Ceza Hukukunda Yaş Küçüklüğü ve Çocukların Cezai Sorumluluğu

TR:

 Türkiye'de ceza hukuku kapsamında yaş küçüklüğünü ve çocukların cezai sorumluluğunu detaylı bir şekilde incelemektedir. Türk Ceza Kanunu (TCK) m.31'e göre belirlenen yaş grupları, çocukların cezai sorumluluk seviyelerini açıkça düzenler. 0-12 yaş arasındaki çocukların tam cezasızlığı söz konusudur; haklarında yalnızca koruyucu ve destekleyici tedbirler uygulanabilir. 12-15 yaş aralığında, çocuk fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğine sahip ise indirimli ceza verilir; aksi takdirde yine tedbirler uygulanır. 15-18 yaş aralığındaki çocuklar ise daha geniş sorumluluğa sahiptir, ancak yetişkinlere göre ceza indirimi yapılır. Türk hukukunda çocuklar, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'de belirtilen "18 yaşına kadar her insan çocuktur" tanımına tabidir. Çocukların korunması ve rehabilitasyonu amacıyla 2005 yılında 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu kanun, suça sürüklenen veya korunma ihtiyacı olan çocuklara yönelik; eğitim, danışmanlık, sağlık, bakım ve barınma gibi koruyucu ve destekleyici tedbirler öngörür. Yargılamalar, Çocuk Mahkemeleri veya Çocuk Ağır Ceza Mahkemelerinde gerçekleştirilir ve süreçte "çocuğun üstün yararı" ilkesi esas alınır. Uluslararası hukuk da bu yaklaşımı benimseyerek, cezalandırmadan çok eğitim, rehabilitasyon ve sosyal tedbirlerin uygulanmasını temel ilke edinir. Ancak, güçlü yasal çerçeveye rağmen uygulamada ciddi sorunlar bulunmaktadır. Çocuk Mahkemelerinin her ilde bulunmaması, uzman personel (polis, pedagog, sosyal çalışmacı) sayısının yetersizliği, kurumlar arası koordinasyon eksikliği ve ailelerin işbirliği sorunları, kanunun öngördüğü hedeflere ulaşılmasını engellemektedir. Rapor, bu sorunların giderilmesi için tüm illerde çocuk mahkemelerinin yaygınlaştırılması, uzman personel yetiştirilmesi, aile destek programları ve toplum temelli rehabilitasyon çözümlerinin artırılması gibi reform önerileri sunmaktadır. Temel amaç, çocuğu cezalandırmak yerine eğiterek ve destekleyerek topluma yeniden kazandırmaktır.

Yazar: Elay Derin Ulaş

ENG:

This study examines in detail the concept of minority age and the criminal responsibility that children bear within the scope of Turkish criminal law. According to Article 31 of the Turkish Penal Code (TCK), age groups are defined concisely to determine the levels of criminal responsibility of children. Children between the ages of 0 and 12 bear no criminal responsibility at all; only protective and supportive measures may be applied to them. For those between 12 and 15, if the child is capable of understanding the legal meaning and consequences of the act, a reduced sentence is imposed; otherwise, only protective measures are applied. Those between 15 and 18 are considered more responsible, but still receive reduced penalties compared to adults. Under Turkish law, children fall under the umbrella that was established by the United Nations Convention on the Rights of the Child as: “Every human being below the age of 18 years is a child.” To protect and rehabilitate children, the Child Protection Law No. 5395 was enacted in 2005. This law provides protective and supportive measures such as education, counseling, health, care, and shelter for children who have been dragged into crime or who are in need of protection. Hence, trials are conducted before the Child Courts or the High Criminal Courts for Children, based on the principle of “the best interest of the child.” On the other hand, international law also adopts this approach, emphasizing education, rehabilitation, and social measures rather than punishment. However, despite the strong legal framework, significant problems persist in practice. The lack of Child Courts in every province, insufficient numbers of trained professionals (police, pedagogues, social workers), poor institutional coordination, and lack of family cooperation hinder the achievement of the law’s objectives. The report offers reform recommendations such as expanding Child Courts nationwide, training expert personnel, introducing family support programs, and strengthening community-based rehabilitation solutions. The main goal is to reintegrate the child into society through education and support rather than punishment.

Author: Elay Derin Ulaş